1834 YILINA AİT BİR DEFTERDE GÖLHİSAR KAZASI(Gölhisar -Çavdır- Dirmil -Tefenni)KÖY MUHTARLARI VE İMAMLARI

Hayati KUZUCU

Muhtarlık örgütünün kurulması İkinci Mahmut döneminde yapılan yenikliklerden birisidir. O devirde oluşturulan bu örgütlenme halen  günümüzde de ufak tefek değişikliklerle devam etmektedir.Daha önceleri  köylerde  “kethüda “  “Muhtar  “ veya  “ ihtiyar” adı verilen kişiler  köyü temsilen bazı görevleri yürüttükleri bilinmektedir.İstanbul dışındaki yerlerde şehir ,kasaba ve köylerde  muhtarlığın kurulması 1833 -1836 yıllarına rastlamaktadır.İlk defa Kastamonu’da denenen bu uygulama daha sonra ülkeye  yaygınlaştırılmıştır.Bu yeniliğe göre doğrulukları dürüstlükleri ile tanınan  iyi huylu   beceriklilikli iki kişi seçilerek  oylamayla Muhtar seçileceklerdi.Birincisi “Muhtarı evvel” ikincisi ise “Muhtarı sani “ünvanı taşıyacaklardır.Seçilenlerin adları kadı tarafından sancağın defter nazırına bildirilecek ,her sancak defter nazırı seçilen kişilerin listesini yapıp idari merkeze ulaştıracaklardı.Listeler, seçimin uygun olup olmadığı araştırıldıktan sonra  Padişaha arz edilmesi usuldendi.Muhtarların mühürleri darphane de  yapılıp  kendilerine gönderiliyordu.Mühürler bir  görev talimatnamesi ile ilgililere ulaştırılacaktı. Seçilen muhtarlara İmamlar kefil yapılıyorlardı. Köy halkına da Muhtarlar kefil tutuluyordu. Şehir mahallelerinde ise   mahalle imamları sorumluluk altındaydılar.Köylerden  toplanacak vergilerin tümünü   toplayıp yetkililere teslim etmek  muhtarların başlıca görevlerindendi .
İşte Gölhisar kazasında yapılan muhtarlık seçim  sonuçlarını ve tağyin olunan imamların isimlerinin  yazılı olduğu bir defter Osmanlı arşivinde Babı Asafi Ruus Kalemi  Dosya No 1679  kayıtlıdır .Defter   27 Kasım 1834 tarihini taşımaktadır. İdari tarihimiz   ve şecere araştıranlarımız açısından oldukça önemli olan  bu defterde yer alan muhtar ve imamların listesi aşağıda olduğu gibidir. Tam okunamayan veya eksik olduğunu düşündüğümüz isimleri  soru işareti ile belirtmeye çalıştık.
Defterde görüldüğü üzere  bu gün Tefenni’ye bağlı olan köylerden Beyköy,Yeşilköy,Bınak (Başpınar),Yuva ve Karamusa  henüz Gölhisar’dan ayrılmamışlardır.Listede Çavdır’a bağlı Karaköy’ün  bulunmamaktadır. 

Defterde ki isimler sıralanmadan önce kısaca şu açıklama bulunmaktadır.

“Baisi Defter Oldur ki…

Bu defa’ a  ba irade i seniyyeden devadir olan  sureti emri beyan olduğu üzere …..usulünce  Gölhisar ı Hamit  Kazasının havi olduğu  kıraları  (Köyleri) ve mahalle saireleri ahaliye arzu  muntahab (?)…ila zarar kimselerden bilaintihap  muhtarıevvel diğeri sani nasb ve tağyinle imam karyeler  muhtarlara muhtarlar ahaliye ….kefil olarak……..muhtar ve imamlar için darphanei amireden  birer mühür geldikten sonra iş’ar ve beyan olunacak talimatname üzere  amel ve hareket mübaderet kılınmak emrü fermanı hümayun  iktizasından olmağın  …
devamında  yapılacak işler sıralanmaktadır.

Gölhisar Kadısı Seyit Hüseyin hazırladığı muhtar ve imam isimlerinin yer aldığı defteri Hamit Sancağı Defter nazırına  göndermiş ,buradan da saltanat merkezi İstanbul’a ulaştırılmıştır.

Köy Muhtar ve İmamlarının  listesi:
Bey Köy
İmam: Abdurrahman oğlu Mustafa
Muhtarı evvel Hacı Ahmet oğlu Abdurrahman
Muhtarı sani Halil oğlu Kamil oğlu Mustafa .

Cebeli ma Yüreğir(Cebel-Dağ- ile Yüreğir)  halen Tefenni ilçesine bağlı olan Yeşilköy.Cebel olarak belirtilen yerin ise bu köyün yaylasında bulunan veya yakınında ayrı bir mahallesi olarak mevcut olan  bir bölümünün  olduğunu anlıyoruz.
İmam:Mehmet oğlu Hacı Mahmut oğlu Molla Mehmet
Muhtarı evvel Ahmet oğlu Molla Ahmet oğlu   Veliyüddin
Muhtarı sani Ebubekir oğlu Ebubekir.

Yuva

İmam :Mustafa oğlu Molla Mustafa oğlu Yakup
Muhtarı evvel Veli oğlu Kara Veli oğlu Mehmet
Muhtarı sani Veli oğlu Tekkenişin Mehmet(Bu köyde  bulunan Şeyh Mustafa Zaviyesinin
tekkenişini olan aileden)

Bınak (Başpınar)ma(ile) Karamusa

:İmam:Nurullah oğlu Molla Mehmet
Muhtarı evvel Abdurrahman oğlu Abdurrahman
Muhtarı sani İbrahim oğlu Kara…oğlu Hüseyin.

Dengere
İmam :Hüseyin oğlu Abdullah Efendi
Muhtarı evvel Mustafa oğlu Ali oğlu İ brahim
Muhtarı sani Sipahi oğlu Salih(?) oğlu Sipahi oğlu….Ahmet.

Kızıllar ma(İle) Çakır
İmam:  Hasan oğlu Koca Hasan oğlu Ahmet
Muhtarı  evvel Nasuh oğlu Nasuh oğlu Yusuf
Muhtarı sani Hüseyin oğlu Danacı(?) oğlu Hüseyin.

Kozağacı
İmam :  Hacı İbrahim oğlu Naim Efendi (Halen torunlarından bazıları Kahramanoğlu soyadını taşımaktadırlar.
Muhtarı evvel Yusuf oğlu İsmail Ağa
Muhtarı sani  Veliyüddin oğlu Hasan oğlu Hüseyin .

Söğüt
İmam: Ebubekiroğlu Hacı Ebubekir

Muhtarı  evvelMehmet oğlu Hamza

Muhtarı  sani  İbrahimoğlu Hacı İbrahim oğlu Abdulbaki.

Çavdır
İmam:Mehmet oğlu İmam Oğlu Mustafa Efendi.
Muhtarı evvel Hamza (?) oğlu İsmail,
Muhtarı sani Mustafa Oğlu Mustafa .

Kayacık (   Oğuz Kayı boyundan gelen  bu köyümüzün   asıl adı Kayıcık iken nedendir bilinmez 19.yüzyıldan itibaren Kayacık olarak değişmiştir .Anlaşılan   bir katip Kayıcık’ın manasını anlayamadığından olsa gerek bu isim Kayacık olmalı  diye düşünüp  bu şekilde yazmış  daha sonra da  Kayacık  şeklinde devam edip gitmiştir.  Ancak  halk hep Kayıcık olarak söyleye gelmiştir.)
İmam:Hamit oğlu Molla Mehmet.
Muhtarı evvel İsmail oğlu İsmail Oğlu Ali
Muhtarı sani Mehmet oğlu Mehmet oğlu  Ali.

Bayındır (Kayıcık ‘ın  başına gelen isim değiştirme  bu köyümüzün başına da gelmiştir.  İşgüzarlar Cumhuriyet devrine kadar  Bayındır olarak gelen  köyümüzün ismini Bayır olarak değiştirmişler asırlardır Bayındır olarak bilinen  bu tarihi miras  Oğuz boy adı,  böylelikle  garip bir şekle bürünmüştür.)
İmam: İsmail oğlu Yusuf Efendi
Muhtarı evvel Hüseyin oğlu Hacı Mustafa oğlu İsmail
Muhtarı sani Mehmetali oğlu Hüseyin.

Yazır
İmam :Ebubekir oğlu Mehmet Efendi  ; bu zat Türklüğün yetiştirdiği en büyük alimlerden  ve Türkiye de Elmalılı  Muhammed Hamdi Yazır’ olarak tanınan büyük müfessirimizin  dedesidir. Muhammed Hamdi Yazır  ve ailesi ilerde  yazacağımız “Gölhisar da Kültür Hayatı “adlı araştırmamızda  ayrıca tanıtılacaktır.
Muhtarı evvel Hacı Süleyman oğlu Mehmet
Muhtarı sani Mehmet oğlu Koca Osman oğlu Osman.

Anbarcık
İmam :Hüseyin oğlu Molla Mehmet
Muhtarı evvel Osman oğlu Şeyh Ali
Muhtarı sani Mustafa oğlu Sarı oğlu Hasanali(Torunları Arslan soyadını taşımaktadırlar).

Uylupınar

İmam:Ali oğlu Külahçıoğlu Hafız Osman
Muhtarı evvel Mustafa oğlu Şeyh oğlu Süleyman
Muhtarı sani Hüseyin oğlu Hasan.

Hisarardı
İmam :Mehmet Efendi oğlu Ahmet Efendi
Muhtarı evvel  Ahmet oğlu İsmail
Muhtarı sani Hasan oğlu Ahmet

Kargalı ma Kargalı Kozağacı :Bu köylerle ilgili ilginç bir durum gözükmektedir.Kargalı halen aynı adı taşıyan  köydür Ancak Kargalı Kozağacı doğrusu ilk defa   karşımıza çıkmaktadır.Anlaşılan Kargalı yakınlarında Kozağacı  adıyla bilinen bir köy daha mevcuttu.Daha önceki yüzyıllara ait  arşiv belgelerinde böyle bir isme  hiç rastlamadığımız burada   açıklamamız gerekiyor.Ama bu köyün Kozağacından bölünme  halen Kocatarla olarak bildiğimiz  mahalle olduğunu  düşünmemiz  bizce yerinde olacaktır.
İmam:  Koca Ali oğlu Molla Ali
Muhtarı evvel Ali oğlu Molla Ali oğlu Osman
Ömer oğlu Koca Ömer oğlu  Süleyman .

Dirmil
İmam :Yusuf oğlu Kör Yusuf oğlu Molla Mustafa
Muhtarı evvel,Ali oğlu  Hacı Ali oğlu Osman
Muhtarı evvel  Abdulkadir oğlu Değirmencioğlu   Mehmet.

Kızılyaka
İmam :Ali oğlu Molla Ali  oğlu Molla Mustafa
Muhtarı evvel Kuşcu oğlu Abdurrahman,
Muhtarı sani Yakub oğlu ..caoğlu Abdulkerim.

Karaman  Asmalı  :Karaman   çevrede başka isimle veya isimlerle bilinen  bir çiftlik olması  muhtemel bir yerleşim  yeri olmalıdır.
İmam: İbrahim oğlu İmam oğlu Molla Halil
Muhtarı evvel Hasan oğlu Hasanali oğlu Ali
Muhtarı evvel Mehmet oğlu  Kara Ali oğlu Hüseyin.

Evciler
İmam Yusuf oğlu Molla İsmail
Muhtarı evvel Osman oğlu Yakub oğlu Mustan(?)
Muhtarı sani Hacı İbrahim oğlu Hacı Ahmet.

Horzum
İmam:  Hüseyin oğlu Bostan(?) oğlu Mustafa
Muhtarı evvel Yusuf oğlu Ahmet Hulusi oğlu Osman
Muhtarı sani Ahmet oğlu Hacı Ali.

Şehir ma Yamadı: Şehir ; o tarihte nüfusu etrafa dağılan ve çok azalan eski tarihi Gölhisar’dır.
Uylupınar ile Hisarardı arasında  konumlanmıştır.Halk arasında adı günümüzde şehir yeri  veya Pazaryeri olarak bilinmektedir.1850 ‘lerden sonra adı hiç anılmamaya başlamış ve böylece  tarihin derinliğine gömülerek kaybolup gitmiştir.
İmam: Hüseyin oğlu Hüseyin oğlu Molla Mehmet
Muhtarı evvel Mehmet oğlu Hacı Mehmet oğlu Hacı Halil
Muhtarı sani Hüseyin oğlu Recep oğlu Hacı Ahmet.

Ulu (Armutlu )
İmam: Bekir oğlu Nazar (?) oğlu Ömer Efendi
Muhtarı evvel Hüseyin oğlu İsmail,
Muhtarı sani Ali oğlu Hacı Ali oğlu Hacı Ömer.

Yusufça
İmam: Mustafa oğlu Deveci oğlu Hasan  Efendi
Muhtarı evvel Mehmet oğlu Deli Ali oğlu Ali
Muhtarı  sani Ali oğlu Hacı Ali oğlu  …. ?  ..Hasan.

 Şam
İmam:  Hüseyin oğlu Faki (Hakkı) oğlu Hüseyin Efendi
Muhtarı evvel Mehmet oğlu ….?... oğlu Abdullah,
Muhtarı sani  Osman oğlu Kuşcu oğlu Ebubekir.

Alanı Sağir(Küçük Alan )
İmam:  Mehmet oğlu Hacı Mustafa
Muhtarı evvel İbrahim oğlu Molla İbrahim oğlu Mehmet
Muhtarı sani Ömer oğlu Nalçacı (?) oğlu Mehmetali.

Alanı Kebir (Büyük Alan )
İmam: Halil oğlu   Hoca oğlu Hacı Mustafa
Muhtarı evvel Bekir oğlu Külbaz (?) oğlu Koca Ali
Muhtarı sani İbrahim oğlu Koca oğlan oğlu Kara Ali.

İshak
İmam: Osman oğlu Kurt(Kürt) İmamoğlu Molla Ömer
Muhtarı evvel Mustafa oğlu Şeyh oğlu Ahmet
Muhtarı  sani  Mehmet oğlu Dede (?) oğlu Hüseyin.

19.04.2010

.